ผู้สูงวัยกับยาความดันบ้านๆ ลดสมองเสื่อมได้

เราทราบกันมานานแล้วว่าความดันสูงเป็นสาเหตุหนึ่งที่โน้มนำทำให้เกิดสมองเสื่อมได้เร็วและเมื่อเป็นไปแล้วจะรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ

ในเวลาที่ผ่านมา การควบคุมความดันให้อยู่ในระดับที่พอเหมาะไม่สูงไป ในขณะเดียวกันต้องไม่ต่ำเกินไป โดยในคนสูงอายุนั้น ระดับตัวบน 130-140 กว่าหน่อยๆ ก็เป็นระดับที่พอเหมาะแล้ว (อาจจะไม่ถึงกับ 120 ตาม SPRINT trial ของฝรั่ง) เพราะคนไข้มากหลายต่างรู้สึกเพลียล้า หมดแรง ทำอะไรนิด อะไรหน่อย ก็ไม่ไหวแล้ว ทั้งๆที่ตัวเลขความดันออกสวยงาม

ในขณะเดียวกัน การใช้ยาไม่ควรทำให้ความดันผันผวนมาก โดยสังเกตง่ายๆว่า ถ้านอนแล้วลุกขึ้นนั่ง หรือนั่งแล้วลุกขึ้นยืน มีอาการหน้ามืด หรือแม้ไม่มีหน้ามืดก็ตาม แต่เมื่อวัดความดันแล้วความดันตัวบนตกลงกว่าเดิม 15 ถึง 20 แสดงว่ามีความจำเป็นที่ต้องปรับขนาดยาหรือระยะเวลาที่กินยาใหม่บ้าง ให้ความดันไม่ตกพรวดพราด ปะเหมาะเคราะห์ไม่ดี หกล้ม กระดูกหัก หัวฟาด ต้องเข้าโรงพยาบาลผ่าตัดไปอีก

ในระยะประมาณ 10 ปีที่ผ่านมา มีการคำนึงถึงชนิดของยาความดันตามกลุ่ม ตาม ประเภท และชนิดต่างๆที่น่าจะให้ผลดีเป็นทวีคูณ นอกจากที่จะลดความดันเฉยๆ และโดยหวังว่าจะสามารถป้องกันการเกิดสมองเสื่อมได้ ไม่ว่าจะเกิดขึ้นจากการที่เส้นเลือดฝอยเล็กๆอุดตันทั่วไป (vascular dementia) หรือสมองเสื่อมที่เกิดขึ้นจากอัลไซเมอร์

การศึกษาตั้งแต่ปี 2020 เป็นต้นมา เริ่มเห็นว่ายาความดันที่ออกฤทธิ์กระตุ้นตัวรับ angiotensin II (AT II) ชนิดที่ 2 และ 4 มีแนวโน้มในการลดสมองเสื่อมได้

แต่อย่างไรก็ตาม ในการศึกษาที่ว่า กลุ่มที่ทำการศึกษาจะมีความดันสูงอยู่แล้ว และมีจำนวนของผู้เข้าการศึกษาไม่มากพอที่จะได้ข้อสรุปชัดเจน แต่หนักแน่นพอที่ควรจะต้องทำการศึกษาต่อ

รายงานในวารสารของสมาคมแพทย์อเมริกัน JAMA network open ในวันที่ 4 มกราคม 2023 ยืนยันประโยชน์ของยาความดันประเภทนี้

ทั้งนี้ โดยรวมกลุ่มผู้ที่อยู่ในประกัน Medicare จำนวน 57,773 ราย ที่มีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไปและได้รับการวินิจฉัยใหม่เอี่ยมว่า มีความดันโลหิตสูง ทั้งนี้อายุเฉลี่ยจะอยู่ที่ 73.8 ปี โดย 62.9% เป็นสตรี และ 86.9% เป็นคนขาว จากนั้นทำการเปรียบเทียบกลุ่มที่ได้ยาความดันประเภทต่างกัน

กลุ่มที่กระตุ้นตัวรับ ATII เป็นจำนวน 4,879 ราย กลุ่มที่ยับยั้ง ATII จำนวน 10,303 ราย และที่เหลือได้รับผสมปนเปกัน หรือได้รับประเภทอื่น

จากบัญชีรายชื่อยาในรายงานนี้ สำหรับยาที่กระตุ้น ATII นั้น ได้แก่ amlodipine azilsartan bendroflumethiazide candesartan chlorothiazide chlorthalidone eprosartan felodipine hydrochlorothiazide hydroflumethiazide indapamide irbesartan isradipine losartan methyclothiazide nicardipine nifedipine nimodipine nisoldipine olmesartan polythiazide telmisartan trichlormethiazide valsartan

กลุ่มที่ยับยั้ง ได้แก่ acebutolol atenolol benazepril bepridil betaxolol bisoprolol captopril carteolo carvedio diltiazem enalapril fosinopril labetalol lisinopril metoprolol mibefradil moexipril nadolol nebivolol penbutolol perindopril pindolol propranolol quinapril ramipril sotalol timolol trandolapril verapamil verapamil

ทั้งนี้ ในการวิเคราะห์ ได้ปรับปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับโรคทางหัวใจและเส้นเลือดรวมกระทั่งถึงสภาพสถานะ การใช้ชีวิต และเศรษฐานะต่างๆ

ผลหลังจากการติดตามเจ็ดปีปรากฏว่า กลุ่มที่ใช้ยากระตุ้นจะมีความเสี่ยงของการเกิดโรคอัลไซเมอร์ลดลง 16% ในขณะที่กลุ่มที่ใช้ผสมปนเปกัน ก็ยังสามารถลดความเสี่ยงได้เมื่อเทียบกับกลุ่มที่ใช้ยายับยั้ง

สำหรับสมองเสื่อมที่เกิดจากเส้นเลือดฝอยตีบตัน กลุ่มใช้ยากระตุ้นจะลดความเสี่ยงได้ดีกว่าถึง 18% เมื่อเทียบกับกลุ่มที่ใช้ยายับยั้งและกลุ่มที่ใช้ผสมปนเปกันก็ลดความเสี่ยงได้เช่นกันแม้ว่าจะน้อยกว่า

ในปัจจุบันยังไม่สามารถระบุกลไกชัดเจนที่จะอธิบายถึงประโยชน์เหล่านี้ได้ ทั้งนี้จะเกี่ยวเนื่องจากการที่ปรับเลือดที่ไปเลี้ยงสมองได้พอเหมาะขึ้น รวมกระทั่งการที่สามารถขจัดโปรตีนที่เป็นพิษต่อสมองได้หรือไม่

ทั้งนี้ สำหรับผู้ที่ได้รับยาความดันในกลุ่มที่ยับยั้ง ยังไม่ถึงกับต้องปรับเปลี่ยนยาทันทีทันใด แต่ถ้าเป็นไปได้อาจจะค่อยๆเลือกชนิดของยาตามเป้าประสงค์

ประการที่สำคัญ สำหรับคนไทยโดยทั่วไปก็คือ เมื่อดูรายชื่อยาที่อยู่ในกลุ่มกระตุ้นจะพบว่า ยาหลายชนิดหมดสิทธิบัตรแล้วสามารถใช้ได้โดยไม่ลำบากและราคาถูกจับต้องและเข้าถึงได้ทั่วทุกคน

จะเห็นได้ว่า การรักษาสุขภาพนั้น ต้องเป็นทั่วทุกระบบของร่างกาย จะเอาแต่หัวใจ หัวสมอง โดยไม่สนใจระบบอวัยวะอื่นไม่ได้ อีกทั้งยังต้องรวมการออกกำลังสม่ำเสมอ ถ้าออกไม่ไหวแบบรุนแรงขั้นคาร์ดิโอ แบบหนุ่มสาว ก็ออกแบบก้าวเดินยาวๆวันละเข้าใกล้ 10,000 ก้าว ตากแดด ตอนไหนก็ได้ และอาหารสุขภาพ เข้าใกล้มังสวิรัติ หนักผัก ผลไม้ พริกหวาน พริกขี้หนู ปลอดสาร ถั่วได้เยอะ เนื้อสัตว์น้อย ปลามาก แป้งน้อย ลดขนม ของหวาน กิจกรรมเสริมสมอง ไม่เอาแต่นั่งทอดหุ่ย ดูทีวี หลับคาจอ สุดท้ายดื่มน้ำมากๆ ไม่ใช่กลัวปวดท้องฉี่ เพราะดื่มน้ำมากจะไปฝึกกระเพาะฉี่ และหูรูด และระบบกลั้น เบ่ง ให้เข้าที่ และทำให้ท้องไม่ผูกอีกต่างหาก

เพื่อชีวิตที่ดี ลงทุนบ้าง ถึงเวลานั้น ไปสบายไม่เป็นภาระคนอื่น.

หมอดื้อ